O MKSJ i MRMKS

MKSJ je podigao optužnice protiv 161 osobe optužene za zločine počinjene nad hiljadama žrtava u bivšoj Jugoslaviji.

MKSJ je optužio jednog predsjednika države, vojne zapovjednike, ministre u vladama kao i druge političke i vojne rukovodioce visokog i srednjeg ranga, između ostalih. Zahvaljujući Haškom tribunalu više se ne postavlja pitanje treba li vođe pozvati na odgovornost, nego kada će biti pozvane na odgovornost.

Utvrđivanjem da su pojedinci krivično odgovorni za počinjenje masovnih zločina MKSJ je pokazao da individualna krivica i krivična odgovornost mogu biti utvrđeni.

MKSJ je pružio priliku hiljadama žrtava da se čuje njihov glas. Mnoge od njih su pokazale izuzetnu hrabrost time što su došle na MKSJ da svjedoče, čime su doprinijele procesu utvrđivanja činjenica o događajima u bivšoj Jugoslaviji.

 
MKSJ je dao podsticaj pravosuđima u zemljama bivše Jugoslavije da nastave rad na suđenjima odgovornima za ratne zločine. U sklopu svojih trajnih napora na učvršćivanju vladavine prava, Haški tribunal je djelovao u partnerstvu s domaćim sudovima širom regiona dijeleći s njima svoj dokazni materijal, znanje i nastalu sudsku praksu.

 

MKSJ je utvrdio opću zabranu mučenja u međunarodnom pravu od koje se ne može odstupiti sporazumom, nacionalnim pravom, niti na bilo koji drugi način.

 

MKSJ je primijenio modernu doktrinu krivične odgovornosti nadređenih, takozvanu komandnu/zapovjednu odgovornost. Precizirao je da formalni odnos nadređenog i podređenog nije nužan za utvrđivanje krivične odgovornosti. U istom duhu, MKSJ je uklonio nedorečenost u pogledu stepena znanja koje se očekuje od nadređenog čiji se podređeni spremaju počiniti zločin ili su ga već počinili.

 

U aprilu 2004. godine, u predmetu protiv Radislava Krstića, Žalbeno vijeće MKSJ-a utvrdilo je da su događaji iz 1995. godine u Srebrenici, Bosna i Hercegovina, predstavljali genocid. Tribunal je tako postao prvi međunarodni krivični sud koji je izrekao presudu za genocid u Europi. Nakon prvih osuda za genocid, MKSJ je donio niz presuda u vezi s genocidom, koje su uticale na obilježja i tumačenje ovog zločina u međunarodnom pravu i pred međunarodnim sudovima.

 

Teoriju odgovornosti putem Udruženog zločinačkog poduhvata (UZP) najšire su razradile sudije MKSJ-a. Ova doktrina smatra svakog člana organizovane grupe individualno odgovornim za zločine koji su počinjeni od strane grupe sukladno zajedničkom planu ili svrsi.

UZP se ne navodi u Statutu MKSJ-a. Prvu definiciju UZP-a i njegovih sastavnih elemenata dalo je Žalbeno vijeće MKSJ-a u predmetu Tadić 1999. godine. Žalbeno vijeće u predmetu Tadić prihvatilo je da je UZP implicitno obuhvaćen Statutom MKSJ-a na osnovu tumačenja cilja i svrhe Statuta koje je dalo Žalbeno vijeće, u kojem se navodi da “svi oni koji su se upustili u teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava, bez obzira na način na koji su oni možda počinili, ili učestvovali u počinjenju tih kršenja, moraju se privesti pravdi“.

 

MKSJ je odigrao historijsku ulogu u krivičnom gonjenju za seksualno nasilje počinjeno u ratnim sukobima u bivšoj Jugoslaviji i ustanovio praksu za oštrije pravno tretiranje takvih zločina širom sveta.

Od početka mandata MKSJ, vođene su istrage o navodima o sistematskom zatočenju i silovanju žena, muškaraca i djece. Osuđeni za zločine seksualnog nasilja čine trećinu ukupnog broja svih lica koja su proglašena krivim pred MKSJ. To predstavlja pionirsko dostignuće koje je osiguralo da brojni relevantni ugovori i konvencije koji postoje tokom čitavog 20. stoljeća konačno budu primijenjeni, a njihovo kršenje kažnjeno.

MKSJ je također prvi međunarodni sud koji je izrekao osuđujuće presude za silovanje kao vid mučenja i za seksualno porobljavanje kao zločin protiv čovječnosti, a isto tako i prvi međunarodni sud sa sjedištem u Evropi koji je izrekao osuđujuće presude za silovanje kao zločin protiv čovječnosti.

Konačno, silovanje je prestalo da bude shvatano kao neobuzdano seksualno ponašanje pojedinaca i prepoznato je kao moćno oruđe rata, koje se koristi kako bi se stanovništvo koje je meta napada zastrašilo, progonilo i terorisalo.

 

Od početka svog rada, MKSJ je potvrdio da je uništavanje kulturne baštine zločin prema međunarodnom običajnom pravu. MKSJ je također utvrdio da sistematski zločini nad kulturnom baštinom mogu predstavljati zločin protiv čovječnosti jer, kako se navodi u Prvostepenoj presudi u predmetu Kordić i Čerkez, ”doista, čitav ljudski rod vrijeđa uništenje jedinstvene religijske kulture i kulturnih objekata posvećenih religiji”.

 

Prema Statutu, MKSJ je imao nadležnost da krivično goni osobe odgovorne za teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava počinjena na teritoriji bivše Jugoslavije od 1991. godine, u skladu sa odredbama Statuta.

 

MKSJ je imao nadležnost nad pojedincima (ne i organizacijama ili grupama) koji su nakon 1. januara 1991. godine na području bivše Jugoslavije navodno počinili bilo koji od sljedećih zločina:

1. Teške povrede Ženevskih konvencija iz 1949.
2. Kršenja zakona ili običaja ratovanja
3. Genocid
4. Zločini protiv čovječnosti.

 

– Teške povrede Ženevskih konvencija iz 1949.
(Član 2. Statuta MKSJ)

Međunarodni sud je nadležan da krivično goni osobe koje su počinile ili naredile da se počine teške povredeŽenevskih konvencija od 12. augusta 1949., odnosno sljedeća djela protiv osoba ili imovine zaštićenihodredbama relevantne Ženevske konvencije:

(a) hotimično lišavanje života;

(b) mučenje ili nečovječno postupanje, uključujući biološke eksperimente;

(c) hotimično nanošenje velikih patnji ili teških povreda tijela ili zdravlja;

(d) uništavanje i oduzimanje imovine širokih razmjera koje nije opravdano vojnom nuždom i izvedeno je

protivpravno i bezobzirno;

(e) prisiljavanje ratnog zarobljenika ili civila da služi u snagama neprijateljske sile;

(f) hotimično uskraćivanje prava ratnom zarobljeniku ili civilu na pravičan i redovan sudski postupak;

(g) protivpravna deportacija ili premještanje ili protivpravno zatvaranje civila;

(h) uzimanje civila za taoce.

 

– Kršenja zakona ili običaja ratovanja
(Član 3. Statuta MKSJ)

Međunarodni sud je nadležan da krivično goni osobe koje su prekršile zakone ili običaje ratovanja. Takršenja, između ostalog, uključuju sljedeće:

(a) korištenje otrovnih ili drugih oružja čija je svrha nanošenje nepotrebnih patnji;

(b) bezobzirno razaranje gradova, naselja ili sela, ili pustošenje koje nije opravdano vojnom nuždom;

(c) napadanje, ili bombardovanje, bilo kojim sredstvima, nebranjenih gradova, sela, stambenih ili drugih

objekata;

(d) zauzimanje, uništavanje ili hotimično oštećivanje vjerskih, dobrotvornih i obrazovnih ustanova,

ustanova namijenjenih umjetnosti i nauci, istorijskih spomenika i umjetničkih i naučnih djela;

(e) pljačkanje javne ili privatne imovine.

 

Genocid
(Član 4. Statuta MKSJ)

1. Međunarodni sud je nadležan da krivično goni osobe koje su počinile genocid, kako je definisan u stavu 2. ovog člana, ili bilo koje od djela nabrojanih u stavu 3 ovog člana.
2. Genocid predstavlja bilo koje od sljedećih djela, počinjeno s namjerom da se u cijelosti ili djelimično uništi neka nacionalna, etnička, rasna ili vjerska grupa kao takva:

(a) ubijanje pripadnika te grupe;

(b) nanošenje teške tjelesne ili duševne povrede pripadnicima te grupe;

(c) smišljeno nametanje pripadnicima te grupe životnih uslova koji su sračunati da dovedu do njenog potpunog ili djelimičnog fizičkog uništenja;

(d) uvođenje mjera kojima je cilj sprečavanje rađanja unutar te grupe;

(e) prisilno premještanje djece te grupe u drugu grupu.

3. Kažnjiva su sljedeća djela:

(a) genocid;

(b) udruživanje radi vršenja genocida;

(c) direktno i javno poticanje na vršenje genocida;

(d) pokušaj vršenja genocida;

(e) saučesništvo u genocidu.

 

Zločini protiv čovječnosti
(Član 5. Statuta MKSJ)

Međunarodni sud je nadležan da krivično goni osobe odgovorne za sljedeća krivična djela kada su počinjena u oružanom sukobu, bilo međunarodnog bilo unutrašnjeg karaktera, i usmjerena protiv civilnog stanovništva:

(a) ubistvo;

(b) istrebljivanje;

(c) porobljavanje;

(d) deportacija;

(e) zatvaranje;

(f) mučenje;

(g) silovanje;

(h) progoni na političkoj, rasnoj i vjerskoj osnovi;

(i) druga nehumana djela.

Osoba koja je planirala, poticala, naredila, počinila ili na drugi način pomogla i podržala planiranje, pripremu ili izvršenje nekog od krivičnih djela u nadležnosti Tribunala snosila je individualnu krivičnu odgovornost za to krivično djelo.

Nijedna optužena osoba, bilo da se radi o šefu države ili vlade ili o odgovornom državnom funkcioneru, nije mogla biti oslobođena krivične odgovornosti niti joj se mogla ublažiti kazna na osnovu njenog službenog položaja.

 

Teritorijalna nadležnost Tribunala obuhvatala je teritoriju bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, što podrazumijeva njenu kopnenu površinu, zračni prostor i teritorijalne vode.

Vremenska nadležnost Tribunala obuhvatala je razdoblje počev od 1. januara 1991. godine.

 

Tribunal se sastojao od tri odjela: Sudskih vijeća, Tužilaštva i Sekretarijata. Osim toga, zbog integralne uloge odbrane u postupcima pred Tribunalom, osnovano je Udruženje branilaca koji postupaju pred međunarodnim sudovima i međunarodnim krivičnim sudovima (ADC-ICT), kao formalno priznato nezavisno udruženje branilaca koji postupaju pred Tribunalom.

 

Krivični postupak je bio regulisan Pravilnikom o postupku i dokazima Tribunala. Taj Pravilnik je regulisao vođenje postupaka, obezbjeđivao da se prava optuženih poštuju i omogućavao izricanje odgovarajućih zaštitnih mjera za žrtve i svjedoke. Pravilnik su usvajale sudije Tribunala  i on se temeljio na tradicijama i anglo-saksonskog prava (common law) i kontinentalnog prava (civil law), čime je naglašen međunarodni karakter MKSJ-a.

 

Najviša kazna koja se mogla izreči osuđenoj osobi pred MKSJ-om je bila kazna doživotnog zatvora. Pred MKSJ-om nije postojala smrtna kazna. Zatvorske kazne se izdržavaju u jednoj od zemalja koje su s MKSJ-om sklopile sporazum o izvršenju kazni i prihvatanju osuđenih osoba.

 

Pritvorska jedinica MKSJ (DU) je pod nadzorom Registrara MKSJ-s i nalazi se unutar holandskog zatvorskog kompleksa u dijelu grada Haga- Scheveningen.

U pritvorskoj jedinici su smještane optužene osobe nakon njihovog izručenja u Hag radi vođenja krivičnog postupka i osuđene osobe prije njihovog upućivanja u državu služenja kazne.